Ζιτζ-ε Σουλτάνι (Αστρικοί Πίνακες), Ουλούγ Μπεκ, Νασρεντίν αλ Τούσι κι η διαφορά Σιιτών – Σουνιτών, όπως ψευδώς παρουσιάζεται από τους Δυτικούς Οριενταλιστές
https://greeksoftheorient.wordpress.com/2019/08/07/ζιτζ-ε-σουλτάνι-αστρικοί-πίνακες-ουλο/
=========
Οι Ρωμιοί της Ανατολής – Greeks of the Orient
Ρωμιοσύνη, Ρωμανία, Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Ζιτζ-ε Σουλτάνι (Αστρικοί Πίνακες), Ουλούγ Μπεκ, Νασρεντίν αλ Τούσι κι η διαφορά Σιιτών – Σουνιτών, όπως ψευδώς παρουσιάζεται από τους Δυτικούς Οριενταλιστές
Και αυτό το κείμενο, όπως το προηγούμενο, οφείλεται σε ένα καλό φίλο από την Πρέβεζα, ο οποίος μου κάνει συνεχώς ερωτήσεις.
Έτσι, ενώ αρχικά είχα σκεφθεί να γράψω ένα μονάχα κείμενο για τον αστρονόμο σουλτάνο του Τουρκεστάν Ουλούγ Μπεκ και το αστεροσκοπείο του στην Σαμαρκάνδη, τελικά παρουσιάζω τρία διαδοχικά κείμενα για τον πολυμαθή, επιστήμονα ηγεμόνα της Κεντρικής Ασίας – και εγγονό του Ταμερλάνου – που δολοφονήθηκε από πράκτορες του γιου του το 1449.
Ο εν λόγω φίλος πρόσεξε δύο σημεία στα προηγούμενα δύο κείμενά μου: πρώτον την αναφορά μου (στο πρώτο από τα δύο κείμενα) στις σπουδές του Τουρανού (ή Τατάρου ή τουρκόφωνου/Turkic) Ουλούγ Μπεκ (αστρονόμου και σουλτάνου του Τουρκεστάν κατά τον 15ο αι.) στην Μαραγέ, μια πόλη του νότιου (υπό ιρανική κατοχή) Αζερμπαϊτζάν.
Να το σχετικό απόσπασμα:
Ο Ουλούγ Μπεκ σπούδασε τριγωνομετρία, σφαιρική γεωμετρία και αστρονομία στην Μαραγέ, όπου βρισκόταν το πιο σημαντικό αστεροσκοπείο του τότε κόσμου, στο οποίο 200 χρόνια πιο πριν εργαζόταν, ερευνούσε κι έγραφε ο Νασρεντίν αλ Τούσι, ένας από τους μεγαλύτερους σοφούς όλων των εποχών.
Ολόκληρο το κείμενο βρίσκεται εδώ:
Ουλούγ Μπεκ: ο Αστρονόμος Σουλτάνος του Τουρκεστάν, ο πιο Πολυμαθής Αυτοκράτορας των Τελευταίων 2500 Ετών, Εγγονός του Ταμερλάνου
https://greeksoftheorient.wordpress.com/2019/08/05/ουλούγ-μπεκ-ο-αστρονόμος-σουλτάνος-το/
(πλέον: https://profmegalommatistextsingreek.wordpress.com/2021/08/20/ουλούγ-μπεκ-ο-αστρονόμος-σουλτάνος-το/)
Δεύτερο σημείο το οποίο πρόσεξε ο φίλος (στο δεύτερο κείμενό μου) ήταν ο ίδιος ο τίτλος της ρωμέικης μετάφρασης των Ζιτζ-ε Σουλτάνι (Αστρικών Πινάκων) του Ουλούγ Μπεκ από τον Ρωμιό πολυμαθή λόγιο των αρχών του 19ου αι. Δημήτριου Αλεξανδρίδη.
Πιο συγκεκριμένα το εξής:
Δύο πίνακες γεωγραφικοί: ο μέν Νασσίρ Εδδινού Πέρσου, ο δέ Ουλούγ Μπέι Τατάρου / Eπιμελεία και σπουδή Δημητρίου Αλεξανδρίδου ιατρού, του εκ Τυρνάβου της Θετταλίας
Ολόκληρο το κείμενο βρίσκεται εδώ:
Δημήτριος Αλεξανδρίδης: Ένας Σημαντικός Ρωμιός Μελετητής του Έργου του Ουλούγ Μπεκ, Αστρονόμου Σουλτάνου του Τουρκεστάν, Άγνωστος στην Ελλάδα!
https://greeksoftheorient.wordpress.com/2019/08/06/δημήτριος-αλεξανδρίδης-ένας-σημαντι/
(πλέον: https://profmegalommatistextsingreek.wordpress.com/2021/09/12/δημήτριος-αλεξανδρίδης-ένας-σημαντι/)
Οπότε, ο καλός φίλος μου έθεσε το εξής φυσιολογικό ερώτημα:
Εφόσον ο Νασρεντίν αλ Τούσι ήταν Πέρσης, λογικά θα ήταν σιίτης. Πως λοιπόν σπούδασε ο Ουλούγ Μπεκ, ο οποίος λογικά ως Τουρανός θα ήταν σουνίτης, στο πανεπιστήμιο και στο αστεροσκοπείο ενός σιίτη;
Το ερώτημα στηρίζεται σε σωστά μέρη, γιατί και ο Ιρανός Νασρεντίν αλ Τούσι (στα φαρσί προφέρεται Νασίρ εντίν-ε Τουσί) ήταν σιίτης, και μάλιστα ανήκε στην ομάδα των σιιτών που μπορούμε να αποκαλέσουμε Δωδεκαϊμαμιστές (: αποδέχονται τον Δωδέκατο Ιμάμη, απόγονο του Αλί και της κόρης του Μωάμεθ Φάτμα, ως τον Μάχντι, δηλαδή τον Ισλαμικό Μεσσία, ο οποίος είναι κατ’ εκείνους τώρα ακόμη ζωντανός και θα εμφανιστεί στο Πλήρωμα του Χρόνου για να συγκρουστεί με τον Αντίχριστο – ‘Μασίχ αντ-Ντετζάλ’).
Επίσης, ο Ουλούγ Μπεκ ήταν ασφαλώς σουνίτης και όντως σπούδασε στη μεντρεσά και αστεροσκοπείο της Μαραγέ (η σωστή προφορά του ονόματος της πόλης αυτής δεν είναι ιωτακισμένη: όχι -γ-ι-ε αλλά –γ+ε / Μαραγ+έ).
Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα από τα συνηθισμένα προβλήματα γενικώτερης σύγχυσης που επικρατεί γενικώτερα σε όλο τον κόσμο και που αποτελεί μέθοδο παραπλάνησης όλων και ποδηγέτησης των ανθρώπων και των κυβερνήσεων από επιτήδειους συνωμότες και παραχαράκτες.
Καθώς δεν είμαι ούτε ιστορικός, ούτε θεολόγος, πρέπει εδώ να αναφέρω ότι οφείλω τις γνώσεις μου και την αντίληψή μου για το θέμα σε πολλές συζητήσεις που έχει τύχει να κάνω με τον καλό φίλο, Έλληνα ανατολιστή ιστορικό και πολιτικό επιστήμονα, καθ. Μουχάμαντ Σαμσαντίν Μεγαλομμάτη.
Του χρωστώ ευγνωμοσύνη για τις κατευθυντήριες γραμμές που μου έχει δώσει για πολλά θέματα, όπως και για αυτό. Ένα σημείο λοιπόν πάνω στο οποίο εδράζεται μεγάλο τμήμα παραπληροφόρησης του κόσμου είναι η αλλοίωση των εννοιών των λέξεων από την μια εποχή στην άλλη.
Ο Νασρεντίν αλ Τούσι στο Αστεροσκοπείο της Μαραγέ
Μεντρεσά: ‘Πανεπιστήμιο’ ή ‘θεολογική σχολή’;
Λέμε λοιπόν ‘πανεπιστήμιο και αστεροσκοπείο της Μαραγέ’. Όλο το μορφωτικό – ερευνητικό σύμπλεγμα, του οποίου αρχιτεκτονικά τμήματα διασώζονται μέχρι σήμερα, απεκαλείτο τότε ‘μεντρεσά’. Σήμερα αυτή η λέξη μεταφράζεται ‘θεολογική σχολή’. Αλλά αν αναφερόμαστε στον 13ο, ή στον 15ο, ή στον 8ο αιώνα, αυτή η λέξη αντιστοιχεί στο τι λέμε σήμερα ‘πανεπιστήμιο’.
Σε μια μεντρεσά της Βαγδάτης το 800, ή της Μαραγέ το 1200, ή της Δαμασκού το 1250, ή της Κόρντομπα το 1300, ή του Καΐρου το 1350, ή της Σαμαρκάνδης το 1400, ή της Σιράζ το 1450, ή του Δελχί το 1500, ή της Σταμπούλ το 1550, δίδασκαν και θεολογία, και γραμματική, και λογοτεχνία, και ιστορία, και μαθηματικά, και αστρονομία, και ιατρική, και φυσικές επιστήμες, και ξένες γλώσσες, και τέχνες, και (ισλαμικό) δίκαιο, και χημεία, και φιλοσοφία.
Ήταν ακριβώς ό,τι και το Πανδιδακτήριο της Κωνσταντινούπολης στα αυτοκρατορικά χρόνια της Ρωμανίας: τα δίδασκαν όλα και – κυρίως – έβλεπαν όλους τους τομείς της γνώσης και της έρευνας ως ένα. Κάποιοι ασχολούνταν πιο πολύ με ένα τομέα, άλλοι με άλλο, αλλά όλοι αντιλαμβάνονταν τους τομείς τους ως τμήματα ενός συνόλου.
Αυτό δεν ήταν μια ισλαμική πρωτοτυπία αλλά μια συνέχιση των εκπαιδευτικών, μορφωτικών, θρησκευτικών παραδόσεων και πρακτικών όλων των αρχαίων μεγάλων πολιτισμών της Ανατολής: οι ναοί των Σουμερίων, των Ασσυρίων, των Βαβυλωνίων, των Αιγυπτίων, των Χιττιτών, των Ελαμιτών, των Φοινίκων, των Ιρανών, κλπ ήταν πανεπιστήμια και δεν υπήρχε διάκριση / διαφοροποίηση ανάμεσα σε θεουργία, θρησκεία κι επιστήμη, ή – για να χρησιμοποιήσω μια άλλη εκφρασεολογία – δεν υπήρχε διαφορά ανάμεσα σε υλικές και ψυχικές επιστήμες, δηλαδή την έρευνα του ψυχικού και του υλικού σύμπαντος.
Μετά το 1600 και την έκτοτε άνοδο της βαρβαρότητας, του σκοταδισμού και του φανατισμού μέσα στον ισλαμικό κόσμο, η μελέτη κι η έρευνα εγκαταλείφθηκαν, οι επιστήμες θεωρήθηκαν ως δαιμονική ενασχόληση, ιδιαίτερα η χημεία κι η αστρονομία ‘καταγγέλθηκαν’ ως ‘αντι-ισλαμικές’ δραστηιότητες, χιλιάδες χειρόγραφα κατακάηκαν ή πωλήθηκαν σε δυτικούς περιηγητές αντί πινακίου φακής, και ό,τι απέμεινε να διδάσκεται στη κάθε μεντρεσά ήταν ισλαμική ‘θεολογία’ και ‘δίκαιο’ – κι αυτά αλλοιωμένα και προσαρμοσμένα στην βαρβαρική τύφλα των ψευτο-σεΐχηδων.
Ποιοι ευθύνονται γι’ αυτά; Αμόρφωτοι σεΐχηδες από κατώτερα κοινωνικά στρώματα κι από απομακρυσμένες περιοχές, οπαδοί αιρετικών ιμάμηδων των παλαιότερων αιώνων, οι οποίοι είχαν μάλιστα φυλακισθεί ως αιρετικοί στις εποχές τους, όπως ο Ιμπν Χάνμπαλ (8ος-9ος αι.) κι ο Ιμπν Ταϊμίγια (12-13ος αι.), και που είναι μάλιστα εκείνοι οι οποίοι σήμερα έχουν επιβληθεί ως αυθεντίες σε όλα τα μουσουλμανικά κράτη κι αποτελούν τα ονόματα στα οποία ορκίζονται οι άξεστοι κι αμόρφωτοι ισλαμιστές είτε του πολιτικού ισλάμ (: Αδελφοί Μουσουλμάνοι) είτε του σαουδικού ουαχαμπισμού.
Ειδικώτερα, ο άθλιος κι αμόρφωτος Ιμπν Ταϊμίγια είχε ιδιαίτερα επιτεθεί στον Νασρεντίν αλ Τούσι, ακριβώς επειδή ήθελε να κάνει τους δικούς του οπαδούς το ίδιο αμόρφωτους όσο κι ο εαυτός του και μισούσε τις επιστήμες επειδή τις αγνοούσε, όντας απλώς ένας αιρετικός θεολόγος. Οπότε, ακριβώς όπως σήμερα πια ‘μεντρεσά’ σημαίνει ‘θεολογική σχολή’, έτσι και πριν από 700 χρόνια ‘μεντρεσά’ σήμαινε ‘πανεπιστήμιο’.
Σχεδιάγραμμα του Αστεροσκοπείου της Μαραγέ
Σιίτες και Σουνίτες
Η παρανόηση που υπάρχει γύρω από τον όρο ‘μεντρεσά’ είναι πολύ μικρότερη από την σύγχυση που σήμερα υφίσταται αναφορικά με τους όρους ‘Σιίτες’ και ‘Σουνίτες’. Οι όροι αυτοί σήμερα νοούνται λαθεμένα κι ανιστόρητα ακόμη κι ανάμεσα στους ίδιους τους μουσουλμάνους.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι εγκάθετοι των δυτικών, εθνοπροδότες κι άπιστοι δούλοι των δυτικών αποικιοκρατών (των Άγγλων, των Γάλλων και των Αμερικανών) εφαρμόζουν πολιτικές που επιβάλλουν ψευδέστατη ερμηνεία της όποιας ιστορικής διαφοράς Σιιτών – Σουνιτών προς όφελος των άνομων συμφερόντων των εγκληματικών αποικιοκρατικών δυνάμεων.
Το γιατί είναι απλό: έτσι γίνονται πόλεμοι κι έτσι υφίσταται η δυνατότητα να προκληθούν και νέοι πόλεμοι, αν αυτό απαιτεί η ανάγκη των διεθνών εμπλοκών μιας από τις μεγάλες αποικιοκρατικές χώρες.
Οπότε, μυριάδες αμόρφωτων ψευτοσεΐχηδων και ντόπιων γλοιωδών πολιτικών μαριονετών αναπαράγουν όποιο αισχρό ψέμμα και την όποια οικτρή και τρισάθλια παραχάραξη της ιστορικής αλήθειας τους ορίζουν οι δυτικοί οριενταλιστές και διπλωμάτες που τους πληρώνουν ή που βάζουν άλλους να τους πληρώνουν.
Καθώς αυτοί οι ψευτο-μουσουλμάνοι θρησκευτικοί ηγέτες διαδίδουν σωρούς ψεμμάτων και ψευδών αναπαραστάσεων της Ιστορίας του Ισλαμικού Πολιτισμού, οι περισσότεροι ντόπιοι – είτε Σιίτες, είτε Σουνίτες – προβάλλουν το τι ακούνε και το τι μαθαίνουν στην ίδια την Ιστορία, κι έτσι βλακωδώς νομίζουν ότι η διαφορά Σιιτών και Σουνιτών πριν από 500 ή πριν από 700 χρόνια ήταν ακριβώς έτσι όπως αυτοί σήμερα την νοούν – και την νοούν εντελώς ψευδώς!
Δυστυχώς το παραπάνω είναι μόνον μια πολύ μικρή πτυχή του προβλήματος. Το θέμα απαιτεί μια παρουσίαση που μπορεί να καλύψει μια σειρά 10 κειμένων, όχι ενός, οπότε αναγκαστικά εδώ θα συνοψίσω τα πάντα γύρω από μερικά σημεία.
Πριν από όλα, η σχηματοποίηση της διαφοροποίησης (Σιίτες και Σουνίτες) είναι ολότελα λαθεμένη. Κι αυτό επειδή οι Σιίτες δεν είναι ένα γκρουπ, μία ομάδα, ή μία θεολογική θέση αλλά πολλές. Στο θέμα αναφέρθηκα κάπως στα εξής κείμενά μου:
Δυναστεία Σαφεβιδών (1501-1736): οι Σούφι Σάχηδες και Τρομεροί Αντίπαλοι των Οθωμανών ήταν Τουρκμένοι – όχι Πέρσες!
https://greeksoftheorient.wordpress.com/2019/07/20/δυναστεία-σαφεβιδών-1501-1736-οι-σούφι-σάχηδ/
Αλεβίδες της Τουρκίας, Αλεβίτες της Συρίας, Σιίτες, Σουνίτες κι η Μυστική Παρουσία του Μάχντι, δηλ. του Δωδεκάτου Ιμάμη και Ισλαμικού Μεσσία
https://greeksoftheorient.wordpress.com/2019/06/20/αλεβίδες-της-τουρκίας-αλεβίτες-της-συ/
(πλέον: https://profmegalommatistextsingreek.wordpress.com/2021/09/10/αλεβίδες-της-τουρκίας-αλεβίτες-της-συ/)
Απορρίψτε το Ψέμμα ότι υπάρχουν Τέσσερις Σχολές Νομολογίας στο Ισλάμ: πάνω του στήθηκε η Ισλαμική Τρομοκρατία
https://greeksoftheorient.wordpress.com/2019/05/01/απορρίψτε-το-ψέμμα-ότι-υπάρχουν-τέσσε/
(πλέον: https://profmegalommatistextsingreek.wordpress.com/2021/09/09/απορρίψτε-το-ψέμμα-ότι-υπάρχουν-τέσσε/)
Συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι ότι μπορεί κανείς εύκολα να συναντήσει δυο Σιίτες να διαφωνούν ριζικά μεταξύ τους κι ο ένας από αυτούς να συμφωνεί περισσότερο με ένα Σουνίτη.
Άλλωστε, οι θεματολογίες επί των οποίων διαφωνούν μεταξύ τους οι ποικίλες ομάδες που συγκεφαλαιωτικά ονομάζονται Σιίτες και όλοι αυτοί με τους Σουνίτες είναι πολλές. Οπότε, σε πολλά θέματα πολλοί Σιίτες μπορεί να είναι εγγύτερα στους Σουνίτες (που αποτελούν χονδρικά μια ομάδα) παρά σε άλλους Σιίτες.
Η διαφορά δεν είναι παραλληλίσιμη με τα αντίστοιχα των Χριστιανών διότι κι αν ακόμη αναφερθούμε σε πρώιμες διασπάσεις, όπως αυτές των Νεστοριανών και των Μονοφυσιτών, αυτές συνέβηκαν πολύ ‘αργά’ στην Ιστορία της Χριστιανωσύνης.
Αντίθετα, οι ιστορικές διαφορές Σιιτών και Σουνιτών ανάγονται ήδη στα χρόνια του Μωάμεθ και μάλιστα πριν αυτός πεθάνει, επειδή οι διαφορές που ξέσπασαν στο επιθανάτιο κρεβάτι του προφήτη του Ισλάμ (και τις οποίες μεταγενέστερα περιγράφουμε σχηματοποιημένα με τους δύο όρους) ήταν συνέπεια πρότερων διαφορών που διαφαίνονταν στα τελευταία χρόνια της ζωής του Μωάμεθ.
Το αντίστοιχο στην Χριστιανωσύνη θα συνέβαινε, αν οι Απόστολοι σχημάτιζαν δυο διαφορετικές ομάδες, ας πούμε μία γύρω από τον Πέτρο και μία γύρω από τον Ιωάννη, και διαφωνούσαν για βασικά θέματα της Πίστης.
Υπάρχει μια ακόμη διάσταση της διαφοράς που έχει μεγάλη σημασία. Η διαφορά αυτή, η οποία προξένησε πολλές συγκρούσεις, έγινε αιτία να χυθεί πολύ αίμα, κι οδήγησε σε ανατροπές ή και θεμελιώσεις δυναστειών, είχε μέσα στην Ιστορία πολλά σκαμπανεβάσματα. Ως σκαμπανεβάσματα δεν εννοώ μόνον ότι μια σιιτική δυναστεία βασίλεψε σε μια χώρα που ύστερα έγινε πλειοψηφικά σουνιτική ή το ανάποδο. Αυτό όντως και συνέβηκε.
Για παράδειγμα, το Ιράν, το οποίο όλοι σήμερα θεωρούν ως το κεντρικό σιιτικό κράτος ανάμεσα στα μουσουλμανικά κράτη, δεν είχε σιιτική εξουσία πριν το 1501! Αντίθετα, οι Φατεμίδες κυβέρνησαν την Αίγυπτο ήδη από τις αρχές του 10ου αιώνα και για σχεδόν τρεις αιώνες (909–1171) ήταν μια έντονα προσδιορισμένη ως σιιτική δυναστεία!
Αλλά οι Φατεμίδες δεν ήταν Δωδεκαϊμαμιστές αλλά Εβδομοϊμαμιστές. Ανήκαν δηλαδή σε άλλη ομάδα Σιιτών από εκείνους που ανέβηκαν στην εξουσία του Ιράν το 1501.
Η διαφορά είναι καθοριστική και παίζει ρόλο και σήμερα, διότι οι Εβδομοϊμαμιστές (γνωστοί και ως Ισμαηλίγιε/Ισμαηλίτες) ταυτίζουν τον Μάχντι με τον έβδομο ιμάμη τους, στον οποίο αποδίδουν ό,τι οι Δωδεκαϊμαμιστές πιστεύουν για τον δωδέκατο. Ακόμη περισσότερο, οι Εβδομοϊμαμιστές θεωρούν ως έβδομο ιμάμη τον ένα από τους δύο γιους του έκτου ιμάμη Τζάφαρ αλ Σαντίκ (Ja’far al–Sadiq), ενώ – αντίθετα – οι Δωδεκαϊμαμιστές θεωρούν ως έβδομο ιμάμη τον άλλο γιο του έκτου ιμάμη.
Στο θέμα θα επανέλθω στο μέλλον, αλλά εδώ σημειώνω ότι αναφέρω όλα αυτά ως ενδεικτικά του γεγονότος ότι ανάμεσα σε Σιίτες υπάρχουν διαφορές και διαφωνίες συχνά πιο βαθειές από εκείνες που υπάρχουν ανάμεσα σε κάποιους Σιίτες και στους Σουνίτες.
Τα σκαμπανεβάσματα που προανέφερα έχουν και μια άλλη διάσταση: υπήρξαν στην διάρκεια των σχεδόν 1400 (ηλιακών) ετών (από την Εγείρα το 622 μ.Χ.) στιγμές με κατά τόπους τρομερή έξαρση των συγκρούσεων ανάμεσα σε κάποιους Σιίτες και κάποιους Σουνίτες.
Όμως και τότε, σε άλλα σημεία, σε άλλους τόπους (από την Ανδαλουσία στην Ινδονησία κι από την Σιβηρία μέχρι την Μοζαμβίκη), η διαφορά αυτή δεν δημιουργούσε καμμιά ένταση και καμμιά σύγκρουση. Και υπήρξαν περίοδοι κατά τις οποίες οι διαφορές δεν απασχολούσαν ιδιαίτερα και δεν προξενούσαν συγκρούσεις.
Παράλληλα με αυτό και για να ολοκληρώσω την αναφορά μου στο θέμα, συχνά παρατηρήθηκε το φαινόμενο ένας Σιίτης να γίνεται Σουνίτης και το ανάστροφο. Επίσης, συχνά μια θεολογική ή φιλοσοφική σχολή που κάποτε έκλινε προς τους Σιίτες στράφηκε στο σουνιτικό Ισλάμ – και ανάποδα. Άλλοτε, μέσα σε ένα βασίλειο ή σε μία στρατιωτική, ή παραστρατιωτική, ή μυστικιστική οργάνωση συνυπήρχαν χωρίς πρόβλημα και Σιίτες και Σουνίτες, καθώς και διαφορετικών κλάδων Σιίτες.
Στα παραπάνω επέδρασαν και πολλοί άλλοι ιστορικοί και θρησκευτικοί παράγοντες:
– το εντυπωσιακά ποικίλο, πολιτισμικό, ιστορικο-θρησκευτικό υπόβαθρο των αρχαίων ανατολικών πολιτισμών κι η επίδρασή του πάνω στους πρώιμους μουσουλμάνους
– η απίστευτη ελευθερία διαφοροποίησης και οργάνωσης διαφορετικών φιλοσοφικών και θεολογικών, μυστικιστικών και θεουργικών οργανώσεων κατά τους πρώτους αιώνες του Ισλάμ, γεγονός που είχε ως συνέπεια τον μεταγενέστερο πολλαπλασιασμό των οργανώσεων αυτών, των φιλοσοφικών ρευμάτων, και των ισλαμικών ταγμάτων
– η διαμόρφωση ‘υπογείων’, ‘παρανόμων’ κυκλωμάτων εκ μέρους των πρώιμων Σιιτών, οι οποίοι εδιώκοντο από τις εξουσίες των Ομεϋαδών (661-750) της Δαμασκού και των Αβασιδών (750-1258) της Βαγδάτης μέχρι τα μέσα του 10ου αιώνα (έπειτα οι διωγμοί θεωρήθηκαν μάταιοι!)
– Το Ισλαμικό Χαλιφάτο δεν είχε και δεν μπορούσε να έχει ένα τόσο συγκεντρωτικό διοικητικό και στρατοκρατικό μηχανισμό όπως η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, μάλιστα με τόσο μακραίωνη παράδοση.
– Το Ισλάμ ως θρησκεία μέσα στην Ιστορία ως επί το πλείστον δεν υπήρξε ένας θεσμός με κεντρική θρησκευτική εξουσία (όπως ένας πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ή πάπας Ρώμης), πυραμιδική ιεραρχία, και οργανωμένη διοίκηση.
– Συγκρινόμενο με την Ρωμανία, το Ισλαμικό Χαλιφάτο ήταν καισαροπαπικό κι όχι παποκαισαρικό.
Οπότε, μέχρι την εποχή της παρακμής των μεγάλων ισλαμικών αυτοκρατοριών, δηλαδή τον 18ο αιώνα, ήταν πολύ φυσικό φαινόμενο Σιίτες και Σουνίτες επιστήμονες να συνεργάζονται, σάχηδες ή σουλτάνοι ή χαλίφηδες να προσκαλούν στις αυλές τους αδιακρίτως Σουνίτες και Σιίτες ιστορικούς, μαθηματικούς, αρχιτέκτονες, κλπ., και κορυφαίοι Σιίτες ερευνητές κι επιστήμονες να προσκαλούν στην μεντρεσά και τα ερευνητικά τους κέντρα Σουνίτες – και ανάποδα.
Άλλωστε, πολλοί κορυφαίοι Σιίτες επιστήμονες και θεολόγοι δεν ξεχνούσαν ότι ο δάσκαλός τους ήταν Σουνίτης – και ανάστροφα.
Οι περιπτώσεις συγκρούσεων ήταν λίγες μετά το 800 και μέχρι το 1800. Και αυτά, πριν χαρακτηρίσουν τον Ουλούγ Μπεκ τον 15ο αιώνα, αφορούσαν τον ίδιο τον Νασρεντίν αλ Τούσι 200 χρόνια πιο πριν.
Σχεδιάγραμμα σε ιστορικό χειρόγραφο με το Ζεύγος Κύκλων του Νασρεντίν αλ Τούσι (Tusi couple: https://en.wikipedia.org/wiki/Tusi_couple)
Νασρεντίν αλ Τούσι (1201-1274)
Ο Πέρσης πολυμαθής από το Τους, μια πόλη του Χορασάν (σήμερα στο ΒΑ Ιράν), είναι μια από τις πιο κορυφαίες μορφές του Ισλάμ. Μαθηματικός, αστρονόμος, αρχιτέκτονας, επιστήμονας, φιλόσοφος, νομομαθής (της σιιτικής θεολογικής σχολής, δηλαδή ‘μάδχαμπ’/madhhab, των Τζαφαρί/Ja’fari), ιατρός και ποιητής, ο Δωδεκαϊμαμιστής Νασρεντίν αλ Τούσι (نصیر الدین طوسی/ Nasir al–Din al–Tusi) ήταν επίσης ένας ξεχωριστός σοφός με ανάμειξη στα κύρια ιστορικά γεγονότα της εποχής του.
Ήταν γνωστός σε κορυφαίους και παντοδύναμους ηγεμόνες όπως ο Χουλάγκου Χαν (Hulagu Khan: 1218-1265), εγγονός του Τσενγκίζ Χαν και κατακτητής – καταστροφέας της Βαγδάτης (1258). Αλλά – για να επιστρέψω στην ερώτηση του φίλου περί ‘διαφοράς’ Σιιτών και Σουνιτών – ω του θαύματος!
Πριν διαλέξει ο Ουλούγ Μπεκ το πανεπιστήμιο του Νασρεντίν αλ Τούσι στην Μαραγέ για να πάει να σπουδάσει στις αρχές του 15ου αιώνα, ο φημισμένος Σουνίτης φιλόσοφος, ιστορικός και πατέρας της κοινωνιολογίας Ιμπν Χαλντούν (1332-1406), που γεννήθηκε στην Τύνιδα και πέθανε στο Κάιρο, έκανε ένα πρωτοφανές εγκώμιο του Νασρεντίν αλ Τούσι, τον οποίο απεκάλεσε ως τον πιο σημαντικό από τους ‘πρόσφατους’ Πέρσες πολυμαθείς σοφούς (σε αντιδιαστολή με τους αρχικούς, δηλαδή την γενηά του Αβικένα).
Ένας Σουνίτης εξυμνούσε ένα Σιίτη! Και ποιος Σουνίτης! Εκείνος που λίγους αιώνες αργότερα έγινε ο θεωρητικός πατέρας των Οθωμανών γραφειοκρατών, πολυμαθών και συμβούλων του Χαλίφη του σουνιτικού Ισλάμ κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα!
Προσέξτε τώρα την βάση των σπουδών και των θεωρητικών αναζητήσεων κι επαφών του Νασρεντίν αλ Τούσι: Δάσκαλός του στα μαθηματικά ήταν ο Σαραφεντίν αλ Τούσι (Sharaf al–Dīn al–Ṭusi: 1135-1213) που εφηύρε τον γραμμικό αστρολάβο και προώθησε την Άλγεβρα μέχρι τις αρχές της αλγεβρικής γεωμετρίας.
Ήταν ο δάσκαλός του Σιίτης ή Σουνίτης; Αδιευκρίνιστο.
Αργότερα, βρίσκουμε τον Νασρεντίν αλ Τούσι να έχει πυκνή επικοινωνία με τον Σαντραντίν αλ Κουνάουϊ (Sadr al–Din al–Qunawi: 1207-1274) που ζούσε στο Ικόνιο (όπως το επώνυμό του, αλ Κουνάουϊ, δηλώνει).
Αυτός ήταν Πέρσης Σουνίτης φιλόσοφος και μυστικιστής, φίλος του επίσης Σουνίτη και γνωστού στην Ελλάδα Τζελαλεντίν Ρουμί Μεβλάνα (Jalal ad–Dīn Rumi Mevlana: 1207-1273), ιδρυτή του τάγματος των Δερβίσηδων, ενός ολότελα σουνιτικού και σημαντικού στην Οθωμανική Αυτοκρατορία τάγματος.
Ακόμη περισσότερο, ο Σαντραντίν αλ Κουνάουϊ ήταν ο γαμπρός του μεγαλύτερου επιστήμονα, φιλοσόφου και μυστικιστή των ισλαμικών χρόνων, του Σουνίτη Μοχιεντίν Ιμπν Άραμπι (Muhyiddin Ibn ‘Arabi: 1165-1240), γραμματέα του κυβερνήτη της ισλαμικής Σεβίλλης (Ασ-Σεμπιλίγια).
Οπότε, τι να συζητάμε για διαφορές μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών; Αυτές ασφαλώς και υπήρχαν, ασφαλώς και μερικές στιγμές είχαν εξαφθεί ιδιαίτερα (κυρίως τους πρώτους δύο αιώνες του Ισλάμ), αλλά δεν αποτελούσαν σχεδόν ποτέ εμπόδιο στην συνεργασία μουσουλμάνων φιλοσόφων, επιστημόνων και μυστικιστών, ή ακόμη και ηγεμόνων.
Το τι σήμερα νομίζουμε ως διαφορά είναι ένα ψέμμα παρασκευασμένο από σιωνιστές και ψευτο-μασώνους οριενταλιστές. Και βέβαια υπήρξε σύγκρουση Σιιτών και Σουνιτών στο πρώιμο Ισλάμ, αλλά αυτή ήταν ολότελα διαφορετική από το πως την παρουσιάζουν οι δυτικοί οριενταλιστές, ισλαμολόγοι, τουρκολόγοι κι ιρανολόγοι ή το τι νομίζουν οι σημερινοί αμαθείς μουσουλμάνοι.
Ασφαλώς και όταν ετοίμαζε τους Ζιτζ-ε Σουλτάνι (Αστρικούς Πίνακες), ο Ουλούγ Μπεκ είχε το μυαλό του στο μνημειώδες έργο, του Νασρεντίν αλ Τούσι, Ζιτζ-ε Ιλχανί (Zij–i Ilkhani/زیجِ ایلخانی), ένα κατάλογο όλων των αστρικών κινήσεων που είχαν καταγράψει ο Νασρεντίν αλ Τούσι κι οι περίφημοι συνεργάτες του, Σιίτες, Σουνίτες και Χριστιανοί Μονοφυσίτες, εργαζόμενοι ακατάπαυστα στο αστεροσκοπείο της Μαραγέ, το Ρασάντ-χανέ (رصدخانه) όπως το αποκαλούσαν.
Αυτό είχε ο ίδιος ο Νασρεντίν αλ Τούσι πείσει τον Χουλάγκου Χαν να ανεγείρει κι ανεγέρθηκε το 1259 εκεί, επειδή η Μαραγέ ήταν η πρωτεύουσα του Χουλάγκου Χαν, του οποίου ο αδελφός Κουμπλάι Χαν βασίλευε στην Κίνα (εκεί τον επισκέφθηκε ο Μάρκο Πόλο) κι είχε Κινέζους αστρονόμους.
Ο Χουλάγκου είχε απόλυτη ανάγκη τον ισλαμικό-κινεζικό επιστημονικό ανταγωνισμό κι ο Νασρεντίν αλ Τούσι ήταν ο άνθρωπος που μπορούσε να τον βοηθήσει. Το όνομα του Αστρικού Καταλόγου του Νασρεντίν αλ Τούσι αποτελεί αφιέρωση στον Χουλάγκου του οποίου επωνυμία είναι Ιλ Χαν (‘Ζιτζ-ε Ιλχανί’ σημαίνει ‘Αστρικοί Πίνακες του Ιλ Χαν’).
Ανάμεσα στους συνεργάτες του Νασρεντίν αλ Τούσι ήταν κορυφαίοι μαθηματικοί, αστρονόμοι κι επιστήμονες, όπως ο Μουαγιάντ αντ-ντιν αλ Ούρδι (Muʾayyad al–Din al–ʿUrdi), ο Μοχιεντίν αλ Μαγρέμπι (Muhyi al–Din al–Maghribi), ο Κουντμπουντίν Σιραζί (Qutb al–Din al–Shirazi) και βεβαίως ο Αραμαίος ‘Μαφριάν Καθολικός’ (Μονοφυσίτης ‘Αρχιεπίσκοπος’ του Ιράν) Γρηγόριος Μπαρ Εβραίος (1226-1286), γνωστός από την εποχή του στην Δυτική Ευρώπη ως Abulpharagius, Άγιος της Συρο-Αραμαϊκής Εκκλησίας.
Και για να μην ξεχνιόμαστε, μια και η γη είναι μικρή κι η αδελφωσύνη ανάμεσα σε Ρωμιούς της Ρωμανίας, Μογγόλους της Μαραγέ, και Ιρανούς επιστήμονες μεγάλη, ο μαθητής του Νασρεντίν αλ Τούσι, Σαμσαντίν αλ Μπουχάρι, ήταν δάσκαλος του Ρωμιού επιστήμονα και πολυμαθούς Γρηγορίου Χιονιάδη ο οποίος ήταν Ορθόδοξος Μητροπολίτης Ταυρίδος (Ταμπρίζ) και μάλιστα αργότερα ανέγειρε ένα ολόκληρο αστεροσκοπείο στην Τραπεζούντα χάρη στην συνεργασία που είχε στην Μαραγέ υπό την σκέπη του Μογγόλου Χουλάγκου Χαν.
Ο Γρηγόριος Χιονιάδης ήταν με την σειρά του ο δάσκαλος του Μανουήλ Βρυέννιου γύρω στο 1300 στην Κωνσταντινούπολη.
Sic transit gloria mundi …
No comments:
Post a Comment